Radovan Zogović
O SEBI / Bibliografija
Rođen sam 19. avgusta 1907. godine u selu Mašnici, na Limu, na ondašnjoj crnogorsko-turskoj granici. I tako se moje djetinjstvo, ono koje pamtim, počelo s ratom. I kako se počelo s ratom, tako se i nastavilo čitavog života: ratovi na svojoj zemlji, ratovi u drugim zemljama, ali takođe preživljavani kao rješavanje sopstvene sudbine; ratovi oslobodilački, osvajački, zločinački, nepravedni ili pravedni. I ja od prvog svog stava prema njima, a osobito od onoga dana kad sam postao komunist, nijesam mogao da budem ni privrženik rata uopšte, ni pacifist po svaku cijenu.
Osnovnu školu svršio sam u svojoj opštini (prvi razred u Kraljevini Crnoj Gori, drugi pod austrougarskom okupacijom, a treći i četvrti u Kraljevini SHS!). Gimnaziju sam učio u Beranama, Peći i Tetovu, a filozofski faklutet (grupu „jugoslovenska književnost“) završio sam, izdržavajući se od podučavanja đaka, u Skoplju, kud su obično pribjegavali najsiromašniji studenti. Nastavnik gimnazije bio sam, i to s premještajem o polugođu, svega jednu školsku godinu, na kraju koje sam, kao „politički nepoćudan“, zauvijek otpušten iz državne službe. Otada (jesen 1935) živio sam u Beogradu, opet se izdržavajući od podučavanja đaka, a zatim od povremenih korektura, prevoda itd. U ovome mi je, ma koliko to paradoksalno zvučalo, pomoglo i to što sam, oboljevši od tuberkuloze, za pet uočiratnih godina 27 mjeseci proveo po bolnicama i liječilištima, koja neobezbijeđeni bolesnici onda nijesu plaćali.
Za revolucionarni radnički pokret, učinivši dalji logički korak od dotadašnjih mutnih i anarhoidnih simpatija, opredijelio sam se (s logičkom konsekvencijom da u literaturi budem realist) na samom početku treće godine studija. Otada pa do rata uzimao sam učešća u raznim ilegalnim ili polulegalnim pothvatima i organizacijama pokreta, s čega sam bio hapšen nekoliko puta, protjeran na tri godine iz Skoplja, doživotno iz Zagreba, itd. Uporedo s tim sarađivao sam, pod svojim imenom ili pod raznim pseudonimima, u mnogim naprednim ili liberalno-demokratskim časopisima (Literatura, Stožer, Književni savremenik, Savremena stvarnost, Savremeni pogledi, Naša stvarnost, Srpski književni glasnik, Pregled, Život i rad, itd.) i – kao publicist, u svim lijevim, brzo ugušivanim i opet uporno pod drugim imenima obnavljanjim, nedjeljnim ili petnaestodnevnim listovima (zagrebački Pregled i Odjek, beogradski NIN i 1936, itd.). Bio sam član redakcije Naše stvarnosti i urednik Umetnosti i kritike. I sve to, razumije se, bez ikakve pomisli o honoraru (jedini honorar koji sam za originalni književni rad do rata primio bio je honorar od „Srpskog književnog glasnika“ za pjesmu „Pokisli platan“).
U predratnom periodu bila su dva pokušaja da se izda zbirka mojih stihova: jedan u Banjaluci, studentski i drugi u Zagrebu, knjižarski. Prvi pokušaj završio se konfiskacijom cijelog izdanja još u tabacima, a drugi se (zbirka Plameni golubovi) takođe završio zabranom i konfiskacijom, ali je nešto tiraža ipak bilo spašeno i rastureno. Za prenos skrivenog dijela tiraža iz Zagreba u Beograd Eli Finci je odležao u zagrebačkom zatvoru puna tri mjeseca.
Ratni put počeo sam radom u ustaničkoj komandi, za srez andrijevički u Crnoj Gori, nastavio ga kao izdavač, zajedno s V. Maslešom, malog hektografisanog lista Sloboda, na planini Konjsko kod Berana, zatim kao član propagandnog odjeljenja glavnog partizanskog štaba za Crnu Goru, član polit-odjela u dvijema brigadama, da ga završim radom u propagandnom odjeljenju vrhovnog štaba. Ratna fizička i intelektualna prezaposlenost svim drugim osim literaturom, premorenost od pokreta, osobito noćnih, skupni život i njegova istrzanost svakojake vrste nijesu, bar kod ljudi mojih sposobnosti, pogodovali kontinuiranijem književnom radu. Ukratko, ja sam u ratu napisao vrlo malo.
Učešće u mnogobrojnim poslovima oko pokretanja kulturnog života i stvaranja kulturnih ustanova i organizacija u prvim poslijeratnim godinama (uplašen od kritičara, ne smijem svih tih poslova više ni da se sjetim, a kamoli da ih pobrojim!) takođe je oduzimalo najveći dio snage i vremena. I ja sam tek 1947. štampao knjigu predratnih, ratnih i poratnih pjesama, Prkosne strofe, a tek 1948. zbornik predratnih, ratnih i poratnih književnih i publicističkih članaka „Na poprištu“. Usputno sam objavio zbirčicu prevoda iz V. Majakovskog, dotjerao za novo izdanje svoj prevod Fome Gordejeva M. Gorkog, štampao prevod drame Najezda (rađen zajedno s Radovanom Lalićem) i drugo.
Zatim je nastupilo šesnaest godina u toku kojih, iz razloga, kako se to nekad govorilo, „od autora nezavisećih“ ne samo što nije bilo mogućnosti da, osim prevoda poeme Majakovskog Vrlo dobro (1957) i nerasturenog sopstvenog izdanja dopunjene poeme Ali Binak (1958) išta objavim, nego i da normalno književno radim. Poslije ovog perioda, „Prosveta“ je štampala moju knjigu pjesama Artikulisana riječ (1965) i knjigu proze Pejzaži i nešto se dešava (1968), a crnogorska „Luča“ izbor iz mojih pjesama Žilama za kamen (1969), a ove godine, zbirku crnogorskih epskih narodnih pjesama raznih vremena u mom izboru i smojim predgovorom i komentarima. Napominjem i to da je Nolit 1967. izdao knjigu mojih novih prevoda iz V. Majakovskog (Bolje tanje a bolje), a Zbornik Matice srpske za književnost i jezik (knj. XIV/2, 1966) moju raspravu „Junačke pjesme i vlastela“. A za potonjih petnaestak godina i prije njih preveo sam, osim ostalog, i znatan broj pripovijedaka A. P. Čehova, pjesama M. Cvetajeve, A. Ahmatove, M. Aliger, V. Inber, Nazima Hikmeta (prevod „Pisama Taranti Babu“ već 15 godina nije mogao biti objavljen!), kao i sedmorice vijetnamskih pjesnika, među kojima i Ho Ši Mina.
R. Z.
pogovor zbirci Lično sasvim lično
1971
Bibliografija
Plameni golubovi, poezija, Nova knjiga, Zagreb, 1937.
Tri članka o srpskom eposu, esej, Nova knjiga, Zagreb, 1937.
U martu 43-će, Fruška gora, Štab 3. odreda operativne zone Hrvatske, 1943?
Pjesma o biografiji druga Tita, Glavni štab NOV i POV 1943, Kultura, Beograd 1944. i 1945.
Preporađanje Bugarske, esej, Borba, Beograd, 1945.
Trgovci domovinom, esej, Izvršni odbor Narodnog fronta Jugoslavije, Beograd, 1945.
Sestra, pripovetka, Vojno-izdavački zavod, Beograd, 1945.
Primjer kako ne treba praviti primjere književnosti, esej, Kultura, Beograd, 1947.
Na poprištu, eseji, Kultura, Beograd, 1947.
Prkosne strofe, poezija, Kultura, Beograd, 1947.
Njegoševa poema o borbi i slobodi, esej, Prosveta, Beograd, 1949.
Došljaci: Pjesme Ali Binaka, autorsko izdanje, Beograd, 1958; Rilindja, Priština, 1968.
Artikulisana riječ, poezija, Prosveta, Beograd, 1965.
Pejzaži i nešto se dešava, pripovetke, Prosveta, Beograd, 1968.
Žilama za kamen, izabrane pesme, Grafički zavod, Titograd, 1969.
Crnogorske epske pjesme raznih vremena, autor izbora i predgovora, Grafički zavod, Titograd, 1970.
Lično, sasvim lično, poezija, Prosveta, Beograd, 1971.
Književna sudanija, polemički spis, autorsko izdanje, Beograd, 1974.
Knjaževska kancelarija, poezija, Pobjeda, Titograd, 1976.
Noć i pola vijeka, proza, Matica srpska, Novi Sad, 1978.
Usputno o nezaobilaznom, eseji, CANU, Titograd, 1983.
Povremeno zauvijek, poezija, Univerzitetska riječ, Titograd, 1985.
Supret za sjutra, poezija, Prosveta, Beograd, 1985.
Kožuh s pola rukava, roman, Narodna knjiga, Beograd, 1985; Podgorica, Vijesti, 2006.
Pripovijetke, izbor, Pobjeda, Titograd, 1985.
Prepjevi, CANU/Univerzitetska riječ, Titograd, 1989.
Postajanje i postojanje, autobiografski tekstovi, Matica srpska, Novi Sad, prir. Vera Zogović, 1993.
Nepokornost sna, Zavet, Beograd, 2001.
Sabrana djela u deset knjiga, Štampar Makarije/Oktoih, Beograd/ Podgorica, 2008.
Spornik, izbor poezije (Borislav Jovanović), Dukljanska akademija nauka i umjetnosti, Podgorica, 2009.
Voćka na udarcu, izbor poezije (Marko Vešović), OKF, Cetinje, 2009.
Važnije studije
Riječ i vrijeme, zbornik s naučnog skupa posvećenog R. Zogoviću, CANU, Podgorica, 2008.
Marko Vešović, Jezik u poeziji Radovana Zogovića, OKF Cetinje/ Buybook Sarajevo, 2008.
Miroslav Đurović, Poezija Radovana Zogovića, Univerzitetska riječ, Nikšić, 1990.
Radovan Zogović, pjesnik i čovjek, zbornik s naučnog skupa, CANU, Titograd, 1988.
Vasilije Kalezić, Sporni spisi, sporni pisci, Novo delo, Beograd, 1986.
Radomir Konstantinović, „Radovan Zogović“, Biće i jezik, knjiga 8, Prosveta/Rad/Matica srpska, 1983.
Radovan Zogović o sebi i svom književnom djelu, intervju Jevta M. Milovića, Spone, Nikšić, 1981.